Een dag op de spoedeisende hulp psychiatrie (SEHP)

Een dagje meelopen op de spoedeisende hulp psychiatrie (SEHP) is eigenlijk veel te kort. Naast de crisisdienst, waar de acute zorgvragen binnenkomen, biedt het team intensieve thuisbehandeling, acute dagbehandeling, kortdurende crisisbehandeling en zelfs ouder-baby-interventie. Het is indrukwekkend om het team aan het werk te zien. De agenda’s zijn overvol, maar toch heerst er rust en focus. ‘Patiënten die bij ons komen, zijn in crisis. Dan is het handig als wij rustig blijven.’

Overdracht als start

‘Kom maar naar het ochtendoverleg. Dan zie je iedereen en krijg je meteen mee wat er speelt. Uiteraard met alle respect voor de privacy. Alles wat in het overleg wordt besproken, is vertrouwelijk en blijft binnen deze muren.’ Hans, manager behandelzaken en verpleegkundig specialist, coördineert het overleg waarin de SEHP-teams van de locaties Delft en Schiedam elkaar (online) bijpraten. Welke intakes waren er gisteren en vannacht? Hoe is de bezetting vandaag? Wie pakt wat op? 

De overdracht is kort, feitelijk, zonder drama. Snel kunnen schakelen en weten wat er speelt zijn belangrijke ingrediënten op een crisisdienst. ‘Er is veel wisseling en een boel dynamiek.’ Over sommige patiënten is wat langer overleg: ‘Wat kunnen we het beste doen voor de depressieve patiënt die waarschijnlijk uit zijn huis wordt gezet?’ Als duidelijk is wie welke intakes en vervolgafspraken oppakt, klappen de laptops dicht. Aan de slag. Hans moet zelf ook verder. Als regiebehandelaar wil hij weten hoe het gaat met een patiënt die in de nacht een suïcidepoging heeft gedaan. Dat heeft nu prioriteit.

De kamer van de triagist

De kamer van de triagist is een centrale plek op de afdeling, blijkt al snel. Hier komen zowel telefonisch als via de mail vragen binnen van verwijzers voor beoordelingen en advies. Collega’s lopen regelmatig binnen voor afstemming of een update. Vandaag is sociaal psychiatrisch verpleegkundige Carola de triagist. Verwijzers, vaak een huisarts, de politie of een behandelaar, melden een crisissituatie of willen overleggen over een patiënt waar ze zich zorgen om maken.

Het is een pittige positie. ‘Soms is een patiënt overduidelijk in de war door een psychose of is iemand suïcidaal. Maar ook dementie, drugsgebruik, alcohol en een verstandelijke beperking kunnen tot verward gedrag leiden en dan is een patiënt bij ons niet altijd op de goede plek. Als triagist moet je daarom steeds een afweging maken: is dit een crisis? Is het een psychiatrische crisis? Is er geen lichamelijke verklaring of is er eerst een voorliggende interventie nodig? Voor verwijzers zijn dit soms vervelende vragen. Zij zien een cliënt die hulp nodig heeft en willen gewoon dat iemand de juiste hulp krijgt. Dat willen wij ook. Daarom beoordelen we vooraf of onze psychiatrische expertise helpend kan zijn en er een indicatie is voor de inzet van de SEHP. Als dat zo is, volgt een beoordeling of advies vanuit ons team.’

Lees ook De juiste route bij crisiszorg

Tweedeling in crisisintakes

Op de SEHP zijn er twee stromen in het doen van crisisbeoordelingen: acute hulpvragen en geplande intakes. Hans: ‘Bij een acute hulpvraag zien we een patiënt zo snel mogelijk, binnen een aantal uur, omdat iemand bijvoorbeeld verward is, zeer depressief of suïcidaal. Daarnaast hebben we de geplande intakes, de subacute intakes, waarbij we cliënten binnen tien werkdagen beoordelen. Gemiddeld hebben wij op een dag zo’n drie toe vier acute beoordelingen en vijf geplande intakes.’ 

Ook staan er meerdere vervolggesprekken in de agenda, om te zien hoe het met een patiënt gaat na de eerdere beoordeling of zijn er gesprekken ter overbrugging naar een behandeling. ‘Het is ook mogelijk dat een patiënt binnen de SEHP een kortdurende crisisbehandeling krijgt om stabiliteit te creëren en/of te behouden. Dit noemen we ook wel de Stabiel op weg-poli. Daar horen onze intensieve thuisbehandeling (intensive home treatment, IHT) en acute dagbehandeling bij, en bijvoorbeeld ook gesprekken met een sociaal psychiatrisch verpleegkundige of korte psychologische behandelingen van maximaal drie maanden met een van onze psychologen. Als maatschappelijke problemen invloed hebben op de crisissituatie, betrekken we een van onze zorgactiveringscoaches bij de interventie.’ 

Crisiskoppel in Delft of Schiedam

Carola is blij dat de crisisdienst sinds de zomer van 2024 overdag ook met een crisiskoppel werkt om de acute meldingen direct op te pakken. Vandaag zijn dat een sociaal psychiatrisch verpleegkundige en een psychiater in Schiedam. ‘Het voordeel is dat we minder in de agenda hoeven te schuiven en dus sneller zorg kunnen leveren. Het beoordelen van de cliënt doen we bij voorkeur thuis, omdat dit een beter totaalbeeld geeft. Maar dit verschilt per patiënt en per situatie. De beoordeling kan ook plaatsvinden op de spoedeisende hulp van een ziekenhuis, de huisartsenpost, heel af en toe op het politiebureau of bij ons op de beoordelingslocatie.’

In de avond en nacht werkt de crisisdienst al langer met een crisiskoppel. ‘In de avond werken we tot 22 uur met een team dat bestaat uit de triagist, sociaal psychiatrisch verpleegkundige, psychiater en twee artsen. In de nacht, na 22 uur, werken een sociaal psychiatrisch verpleegkundige, arts en psychiater in verschillende samenstellingen samen. Voor kinderen en jeugdigen kunnen we als dat nodig is overleggen met de dienstdoende kinderpsychiater van GGZ Delfland. Of de bezetting in de nacht niet te weinig is? Dat wordt steeds zorgvuldig berekend en geëvalueerd. Crisissen laten zich helaas slecht voorspellen, dus soms zit de nacht overvol en op andere momenten kun je het samen goed aan.’ Henny, een ervaren sociaal psychiatrisch verpleegkundige, noemt de nachtdiensten de ‘echte crisisdienst’, de mooiste diensten, waarin zij als voorwacht de eerste inschatting maakt en als het nodig is op pad gaat. Bij een beoordeling schakelt ze altijd de psychiater in. Die is als regiebehandelaar eindverantwoordelijk voor het beleid en kan eventueel ook een crisismaatregel uitschrijven, mocht de situatie en het toestandsbeeld zodanig zijn dat iemand verplicht opgenomen moet worden. Vaak is dat gelukkig niet nodig en volstaat het om samen een plan te maken wat nodig is tot aan de volgende dag. Dit kan bijvoorbeeld met hulp van naasten van de patiënt of met rustgevende medicatie.’

Vinger aan de pols

Henny hoeft vandaag niet op pad en werkt vanuit Delft. Ze heeft veel vervolgafspraken met patiënten en doet vanochtend een intake samen met Baran, arts-assistent in opleiding tot psychiater, en psychiater Nadine. ‘Een crisis uit zich niet altijd in extreem gedrag, maar soms juist doordat iemand zich terugtrekt. Deze aanmelding kregen we via de wijkzorg; zij merkte dat haar cliënt wantrouwend werd in het contact en waanbeelden had. Wij proberen bij de intake helder te krijgen wat er speelt en wat we kunnen doen. We plannen een vervolggesprek, schrijven medicatie voor of verwijzen bijvoorbeeld naar onze acute dagbehandeling, intensieve thuishulp of regelen een plek op onze klinische afdeling.’

Het contact is kort en intens, vindt Henny. ‘Maar tegelijkertijd kun je in die korte tijd heel veel betekenen. Dat je er bent voor iemand. Dat je niet schrikt van zijn of haar gedachten. En dat je ze het idee kan geven dat het weer goed kan komen. Dat is denk ik de drijfveer van de meesten bij ons op de SEHP: dat we iemand op een dieptepunt in zijn leven kunnen helpen weer zicht te krijgen op herstel.’ 

Consultatieve dienst in het ziekenhuis

Einde ochtend wisselt Baran zijn dienst af met arts-assistent Ewoud. Hij vertrekt zelf naar het Franciscus Vlietland waar hij consultatieve dienst heeft in het ziekenhuis. Als arts-assistent in opleiding vindt hij deze afwisseling interessant. ‘Vandaag ga ik in elk geval naar een patiënt die erg somber is na een beenamputatie. Voor hem ‘hoeft het allemaal niet meer’. In een gesprek pols ik hoe het nu gaat en maak ik een suïcidetaxatie. En ik ga bij een patiënt met een delier langs. Bij dit acuut verwarde gedrag kan de oorzaak ook lichamelijk zijn, zoals een blaasontsteking of suikerziekte. Samen met de arts van het ziekenhuis onderzoeken we de oorzaak en kijken we of medicatie effect heeft.’

Eerder die week had Baran met een jonge moeder gesproken die na de geboorte van haar tweede kind niet stabiel was. Deze jonge moeder heeft hij doorgestuurd naar zijn collega’s van de ouder-baby-interventie (OBI), ook onderdeel van de SEHP. Nertcha heeft zich daar als sociaal psychiatrisch verpleegkundige een paar jaar geleden in gespecialiseerd. ‘Ouders die net een kindje hebben gekregen kunnen ook in een crisis raken. We kijken thuis mee. Wat is er nodig om ook in deze slechte periode contact te maken met je baby? De ene ouder moet vooral eerst slapen, de ander geven we thuis video-interactiebegeleiding zodat hij of zij contact leert maken.’ 

Lees verder Zorg voor kwetsbare ouders en hun baby’s, waarin Nertcha vertelt hoe de OBI werkt.

Nertcha heeft ook specifieke aandacht voor kinderen van ouders met psychische klachten. Binnen de SEHP doet zij samen met collega Madelien de KOPP-gesprekken: gesprekken met kinderen van ouders met psychische problemen. ‘Tijdens een intake brengen we vaak in kaart hoe het met de kinderen gaat, of zij zich goed staande weten te houden, en op welke wijze de ouders voor hen kunnen zorgen. Soms hebben andere instanties, zoals school, hier al aandacht voor, maar anders plannen we een gesprek met de kinderen. Zij kunnen hun verhaal doen, wij kunnen uitleg geven over wat hun vader of moeder heeft. Soms is één gesprek al voldoende helpend; anders kunnen we ouders attenderen op mogelijkheden voor verdere ondersteuning. Door dit bespreekbaar te maken, helpen we ouders en kinderen om elkaar beter te begrijpen, rekening houdend met de loyaliteit die kinderen vaak voelen.’

Intensieve thuisbehandeling 

Intussen komt een collega van de Intensieve thuisbehandeling (IHT) langs op de SEHP. Bij sociaal psychiatrisch verpleegkundige Agaath is een afspraak uitgevallen, dus komt ze even naar de post in Delft. ‘Vanuit de IHT bezoeken we patiënten die tijdelijk – maximaal 6 weken – thuis extra behandeling en ondersteuning nodig hebben om een crisis te stabiliseren of voorkomen. We bezoeken hen één of twee keer per week, soms vaker. We houden een vinger aan de pols en zorgen voor structuur. Vaak werken we ook aan een signaleringsplan. Als een patiënt in crisis raakt, weet hij niet altijd hoe dat kwam. Het plan helpt om beter te herkennen wanneer het goed (groen), minder goed (oranje) of slecht (rood) gaat. En wat of wie nodig is om tijdens een crisis suïcide te voorkomen.’

Bij de volgende afspraak van Agaath zijn het precies die signalen die aanleiding gaven voor extra thuisbegeleiding. ‘Deze patiënt heeft stemmingsklachten en ze merkte zelf dat ze impulsiever en achterdochtig werd. Bij haar proberen we de pieken van een manie te minderen. Met dagstructuur, slaap, het verminderen van prikkels en het aanpassen van medicatie.’ Het is heel afwisselend werk en Agaath weet ook nooit van tevoren wat ze aantreft. ‘Dat past mij wel. Ik kan snel schakelen en ben ook best praktisch. Soms kun je een crisis stabiliseren door bijvoorbeeld financiële hulp in te schakelen of de hond te laten logeren bij vrienden.’

Toch een acute intake in Delft

In de kamer van de triagist is het inmiddels drukker geworden. De triagist van de middag- en avonddienst start de computer op en wordt bijgepraat. Sociaal psychiatrisch verpleegkundige Geraldine werkt haar gespreksverslag uit, zittend op een stoel omdat alle bureaus bezet zijn. Carola beantwoordt mails, belt huisartsen terug en adviseert in overleg met een behandelaar over het verlagen van de medicijndosis van een depressieve patiënt. Hans checkt of een oudere, verwarde patiënt is opgenomen in het verpleeghuis. 

En ondanks dat het crisiskoppel vandaag vanuit Schiedam werkt, nemen sociaal psychiatrisch verpleegkundige Henny en arts-assistent Ewoud een acuut intakegesprek over. Delft bleek dichterbij te zijn om deze patiënt te beoordelen die als vermist was opgegeven en is gelokaliseerd door de politie. De moeder vertrouwde de situatie niet, en na het intakegesprek zijn de intakers en aangeschoven psychiater Nadine het daarmee eens. Er waren met de patiënt geen afspraken te maken over de suïcidaliteit en daarom wordt hij opgenomen. Ook nu is het intakegesprek gewoon in een gesprekskamer; de meeste gesprekken vinden daar plaats. Soms is de intake in een van de extra beveiligde kamers in onze kliniek. ‘Dat doen we alleen als we verwachten dat er een opname in de kliniek komt. Of als er kans is op agressie en er geen politie aanwezig kan zijn in de thuissituatie.’

Acute dagbehandeling

Na de hectiek in de triagekamer is het een verademing om aan het eind van de middag even met groepstherapeuten Sari en Wendy buiten in het zonnetje te zitten. Zij zijn net klaar met hun dagbehandeling en hebben hun patiëntverslagen bijgewerkt. Elke werkdag begeleiden ze zo’n acht tot tien patiënten die door de polikliniek of de crisisdienst zijn aangemeld voor acute dagbehandeling (ADB). ‘We zorgen van 9 tot 15 uur voor structuur, doen ontspanningsoefeningen zoals wandelen of mindfulness, maken een signaleringsplan, leren patiënten omgaan met stress (coping) en geven therapieën, zoals cognitieve gedragstraining of ACT, waarbij je anders leert omgaan met je gedrag en beperkingen. En binnenkort gaan we ook de Leven op de rit-module aanbieden, waarin we met patiënten stilstaan bij basiselementen in het leven, zoals slaap, gezond eten, dagstructuur en een sociaal netwerk.’

‘Het bijzondere van de patiënten op de acute dagbehandeling is dat de hele maatschappij er samenkomt. Of je nou student bent op de universiteit in Delft, stress hebt over de Ww of je over de kop werkt met 60 uur in de week, iedereen heeft zijn eigen ervaring en worstelingen. Waar de één kampt met een zware depressie, leidt bij een ander een persoonlijkheidsstoornis tot suïcidale gedachten. We merken dat het vaak helpend is om mensen in een groep samen te brengen. Ze ontdekken dat ze niet de enige zijn. In onze groep vertellen ook ervaringsdeskundigen over hun ervaring en hun herstelperiode in de maatschappij. We laten patiënten verder kijken dan deze crisisperiode. Ons doel is dat de situatie van patiënten stabiliseert en dat ze weer de regie over hun leven kunnen nemen.’

Voor dit artikel was tekstschrijver Nelly Dijkstra op bezoek bij de SEHP in Delft.