Als het dagelijks leven stabieler is, ontstaat er meer ruimte voor de behandeling

Naast psychische klachten hebben cliënten vaak ook andere, maatschappelijke problemen. Zorgen over geld bijvoorbeeld of problemen met werk. Ze kunnen psychische klachten versterken en het herstel of de behandeling belemmeren. Toch komen die problemen niet altijd of pas later op tafel. Hoe kunnen we cliënten daar eerder en beter in begeleiden? Op de poli’s in Schiedam en Naaldwijk testte Doel Delfland de inzet van een maatschappelijke intake, als nieuw onderdeel van het intakeproces.

Eerder cliënten begeleiden

‘Het idee van de maatschappelijke intake is dat eventuele maatschappelijke hulpvragen eerder in beeld komen. En dat wij cliënten eerder kunnen begeleiden’, vertellen zorg- en activeringscoaches Joss Korres (Schiedam/Delft) en Sharon Vis (Naaldwijk). ‘Stel een cliënt heeft financiële zorgen, stress door werkdruk of teveel mantelzorgtaken. Dan is het best lastig om te focussen op de behandeling of thuis oefeningen te doen. Als we eerder kunnen meekijken en subsidie of ondersteuning kunnen aanvragen, hopen we dat de basis in het leven rustiger wordt en er meer ruimte is voor de behandeling.’

De juiste zorg op de juiste plek

‘Met deze pilot wilden we ook meten of de behandeling korter kan duren als de behandelaar zich kan focussen op de behandeling en niet wordt afgeleid door maatschappelijke problematiek, zoals vragen over werk of een uitkering. Dat is ook niet de expertise van een behandelaar.’ Simon Hoep, manager bedrijfsvoering van Doel Delfland, wijst op de koers die GGZ Delfland jaren geleden al is ingeslagen: hoe krijgen we de juiste zorg op de juiste plek op het juiste moment door de juiste persoon? ‘Vanuit Doel Delfland – onderdeel van GGZ Delfland – helpen we cliënten hun leven oppakken en bieden we begeleiding bij maatschappelijke hulpvragen. Hopelijk kunnen we zo de stressfactoren voor een cliënt verminderen en tegelijkertijd de behandelaar ontlasten. Dat is het idee.’

De maatschappelijke intake

Oké, maar hoe zag de pilot eruit? En wat houdt zo’n maatschappelijke intake in? ‘Van juni t/m december 2023 hebben we in overleg met de poli’s in Schiedam en Naaldwijk een maatschappelijke intake toegevoegd aan het intakeproces’, legt Simon uit. De maatschappelijke intake is een extra gesprek met een zorg- en activeringscoach van Doel Delfland, waarin de focus ligt op eventuele maatschappelijke problemen. Joss: ‘Met een vragenlijst brengen we aan de hand van 12 vragen iemands persoonlijke situatie in kaart. Wat is de thuissituatie? Hoe geef je invulling aan je dag? Hoe ziet je netwerk eruit? In welke mate ervaar je regie over je leven? Sommige vragen hebben overlap met het intakegesprek met de behandelaar of behandelcoach. Dat vonden sommige cliënten verwarrend, maar na de intake vonden vrijwel alle cliënten en ook de behandelaren het fijn dat er zo’n compleet beeld ontstond.’

Maatwerk op de polikliniek

Wanneer het gesprek precies plaatsvond, verschilde tussen de twee locaties. In Schiedam, waar individuele trajectbegeleiding van Doel Delfland minder bekend is, kregen alle cliënten een uitnodiging in de intakefase, na het intakegesprek met de behandelaar. Joss kon zo vanuit haar expertise input verzamelen en informatie geven over maatschappelijke oplossingen. Deze input werd dan meteen meegenomen in het multidisciplinair overleg (MDO) met het behandelteam. In Naaldwijk waar het team kleiner is en de behandelaren al regelmatig samenwerkten met de zorg- en activeringscoaches van Doel Delfland, deed de behandelaar de intake en werd de brede hulpvraag besproken in het MDO waar ook Sharon aanwezig was. Daaruit rolde het advies, ook voor een leefstijltraining en/of individueel begeleidingstraject (ITB) met maatschappelijke intake. Vanuit ITB begeleiden we cliënten bij allerlei praktische vragen om (weer) deel te nemen aan de maatschappij. Dat kan dichtbij huis zijn, zoals het structuren van het huishouden of opstellen van een weekplanning. Of administratief: post openen, kijken wat er financieel binnenkomt en uitgaat, een uitkering aanvragen of het WIA-formulier invullen. Maar bijvoorbeeld ook sociaal: hoe je je netwerk kunt vergroten, welke daginvulling zou passen of oefenen met naar buiten gaan als iemand paniekklachten heeft.

Grotere maatschappelijke hulpvraag

De pilot heeft duidelijke cijfers opgeleverd: meer dan dertig procent van de cliënten bleek naast de behandeling een maatschappelijke hulpvraag te hebben. ‘Een cliënt is vrij om vervolgens het individueel begeleidingstraject te volgen dat uit de maatschappelijke intake komt’, vertelt Joss, ‘maar tachtig procent gaat er wel mee aan de slag. Dat doen wij, Sharon en ik, dan het liefst zelf, omdat we de cliënt al hebben gesproken. Het zijn maar korte trajecten van in totaal 8 uur (inclusief anderhalf uur intake). Soms past de begeleiding in die beperkte uren, maar vaak doen we een Wmo-aanvraag voor langere duur of wijzen we de weg naar bijvoorbeeld schuldhulpverlening. Mensen kennen het systeem en de opties vaak niet, wij wel. Daardoor kun je iemand toch ineens een heel ander toekomstperspectief geven.’

Beter beeld bij begeleiding

Sharon en Joss zijn blij met de uitkomsten van de pilot: ‘Er worden nu hulpvragen uitgepikt, die we anders niet hadden gezien. Of pas veel later in het behandelproces. Behandelaren weten ons ook veel beter te vinden. Er is een breder beeld ontstaan van onze rol en individuele trajectbegeleiding. Aan het begin van de pilot dachten sommige behandelaren dat we alleen van dagbesteding zijn. Dat doet Doel Delfland van oudsher ook. Maar ze zijn blij dat ze vragen over schuldhulpverlening, re-integratiegesprekken of mantelzorgondersteuning ook naar ons kunnen doorsturen. Soms plannen ze de afspraak met een cliënt al voor ons in, zodat wij dit kunnen oppakken. En onze rol helpt soms ook om de behandeling sneller af te ronden, omdat ze weten dat er nog begeleiding is.’

Vervolg met uitbreiding én een nieuwe pilot

De maatschappelijke intake is in Schiedam inmiddels standaard opgenomen als onderdeel van het intakeproces. Joss is deze aanpak nu ook aan het opzetten op de polikliniek in Delft. ‘Dat vraagt weer een hele nieuwe aanpak en afstemming met de behandelaren. De structuur is hier heel anders, met van oorsprong maar één intakegesprek. Dus we gaan kijken, hoe het hier op de poli in Delft past. De pilot heeft bewezen dat het werkt en dat cliënten het prettig vinden.’

Sharon is in Naaldwijk gestart met een vervolg op de pilot: ‘We merkten dat er raakvlakken zitten tussen de intake die een behandelcoach met een cliënt heeft over leefstijl en de vragen die ik als individueel trajectbegeleider stel. Daarom deden we de gesprekken vaak samen en stelde ik bijvoorbeeld extra vragen over uitkering. Nu ben ik gevraagd om zelf 10 uur de behandelcoachrol te vervullen en begeleid ik ook de Leven op de rit-bijeenkomsten (LODR) die een cliënt vaak volgt, voordat een psycholoog of psychiater start met de behandeling (zie het artikel ‘Nee, je start niet altijd bij de psycholoog of psychiater’). Dat is superleuk om te doen en heel waardevol, omdat ik in één gesprek leefstijlvragen kan stellen en het mij opvalt als er een maatschappelijke hulpvraag speelt. Een cliënt vertelde bijvoorbeeld tijdens een LODR-bijeenkomst dat ze erg opzag tegen een arboartsgesprek. Vanuit ITB kunnen we dan kort meekijken en zorgen wegnemen. Zo werken we op meerdere vlakken aan een stevige basis voor de cliënt.’