Bij neuropsychiatrie zijn korte lijntjes cruciaal

Het komt regelmatig voor dat mensen als gevolg van een neurologische aandoening, zoals de ziekte van Parkinson, MS, dementie of na een beroerte, psychiatrische klachten krijgen. Ze worden bijvoorbeeld angstig of depressief. Die combinatie van neurologie en psychiatrie noem je neuropsychiatrie. Binnen GGZ Delfland is speciale aandacht voor dit vakgebied. En dat is niet voor niets, vindt ouderenpsychiater Anje Sterrenburg. “De behandeling van deze groep patiënten is echt complex.”

Psychiatrische verschijnselen waarmee mensen met een neurologische aandoening te maken krijgen, zijn vooral depressie, angststoornissen en psychose. Maar ook ontremd gedrag, visuele hallucinaties en apathie komen voor. De combinatie tussen beide vakgebieden – neuropsychiatrie – is onderbelicht, vindt Anje. “Ieder heeft natuurlijk zijn specialisme. Daardoor zijn neurologen niet zo geneigd om naar psychiatrische klachten van hun patiënten te kijken, en psychiaters wat minder naar het neurologische aspect. Terwijl die combinatie, neuropsychiatrische klachten dus, bij mensen met dementie vaak de reden is waarom ze niet meer thuis kunnen wonen en opgenomen moeten worden. Ook zorgt het, bijvoorbeeld als een patiënt ontremd gedrag vertoont, voor een grote belasting van mantelzorgers.”

Van project naar vast zorgprogramma

In 2018 introduceerde het bestuur van GGZ Delfland het project Neuropsychiatrie. “Ook vóór die tijd behandelden we binnen de ouderenteams al wel depressies of psychoses bij mensen met neurologische aandoeningen, maar dat werd toen nog niet benoemd als neuropsychiatrie”, blikt Anje terug. “Met de komst van het project kwam er extra aandacht voor dit onderwerp, extra scholing en daardoor meer expertise.” Inmiddels zit neuropsychiatrie in het standaard zorgaanbod van GGZ Delfland; het is in een zogeheten addendum van de zorgprogramma’s* gegoten, dat Anje coördineert. “Dat betekent dat we de complexiteit van de zorg voor deze doelgroep beschreven hebben. Ook hebben we neuropsychiatrie als onderwerp behandeld op themabijeenkomsten binnen de organisatie en er is neuropsychiatrische intervisie gestart. En via scholing van ParkinsonNet, een netwerk van Parkinsonspecialisten, hebben we ons extra verdiept in psychiatrische klachten bij die ziekte.”

Dementie vergt bij jonge mensen andere behandeling

GGZ Delfland richt zich met het addendum zorgprogramma neuropsychiatrie vooralsnog voornamelijk op twee doelgroepen: patiënten met de ziekte van Parkinson en jonge mensen met dementie. Anje: “Met jonge mensen met dementie bedoelen we mensen met een diagnose dementie onder de zeventig jaar. We richten ons specifiek op die doelgroep, omdat de ziekte zich bij hen anders presenteert dan bij ouderen. Meestal werken ze nog, sommigen hebben zelfs jonge kinderen. Dat vergt een andere behandeling. Bijvoorbeeld een andere dagbehandeling: deze mensen zijn vaak nog heel actief, dus gaan we zwemmen, of een paar uur wandelen.” Doordat ze jong zijn, ontwikkelt de ziekte zich bovendien sneller en zien we vaak neuropsychiatrische symptomen, vertelt Anje. “Ik had een man in behandeling met frontotemporale dementie, die ernstige gedragsproblemen vertoonde. Zodanig, dat zijn kinderen bang werden voor hem. Dat is natuurlijk heel naar. In zo’n situatie is het extra belangrijk dat de neuroloog en psychiater goed samenwerken, ook met eventuele andere betrokken zorgverleners zoals de sociaal psychiatrisch verpleegkundige, thuiszorg en mantelzorgers.”

Korte lijntjes tussen zorgverleners cruciaal

Neuropsychiatrische cliënten hebben vaak ook lichamelijke klachten en soms meerdere stoornissen tegelijk. Die complexiteit is volgens Anje de grote uitdaging van dit vak. “Symptomen van de lichamelijke ziekte kun je verwarren met psychiatrische klachten: de vertraging en verminderde mimiek bij Parkinson lijken bijvoorbeeld op symptomen van een depressie. Bovendien gebruiken deze patiënten meestal verschillende soorten medicatie, die ook weer op elkaar kunnen reageren.” Dit vergt korte lijntjes tussen de verschillende zorgverleners die bij een patiënt betrokken zijn. Het is essentieel dat zij goed contact houden met elkaar – een expertise op het gebied van neuropsychiatrie is dus eigenlijk een must.

Goede profilering belangrijk

“Als Parkinsonpatiënt kun je bijvoorbeeld depressieve klachten krijgen bij een te lage dosering van de medicatie. Of angstklachten als de medicatie uitwerkt. Hoewel antidepressiva voorschrijven dan wellicht voor de hand ligt, kan de patiënt in dit geval beter met de neuroloog in gesprek gaan. Maar daar moet een psychiater dan wel van op de hoogte zijn.” Anje zet zich dan ook volop in voor kennisdeling over neuropsychiatrie binnen GGZ Delfland. “Het is goed als de collega’s weten dat wij deze zorg bieden. Ongeveer een vijfde van de patiënten op onze ouderenpoli heeft immers een neuropsychiatrische aandoening. We laten nu beter weten dat wij dit doen, bijvoorbeeld met informatiebijeenkomsten voor alle regiebehandelaren. Veel neurologen in de regio weten ons intussen te vinden, net als de Parkinsonverpleegkundigen in het ziekenhuis.”

Mooi contact

Anje geeft aan dat de behandeling van patiënten met een neuropsychiatrische aandoening echt complex is. Ze is ervan overtuigd dat neuropsychiatrie is weggelegd voor een bepaald type zorgverlener. “Psychiatrische klachten kunnen we vaak een flink stuk verbeteren, maar de onderliggende neurologische aandoening is vaak beperkt behandelbaar; patiënten met dementie gaan alleen maar achteruit. Daar moet je als zorgverlener wel tegen kunnen.” De voldoening in haar werk haalt ze uit het feit dat ze patiënten wél goed kan begeleiden bij hun ziekte. “Mensen met Parkinson kunnen we bijvoorbeeld heel goed helpen bij angstklachten. Zo was er een cliënt, een muzikant, die erg angstig was. Dankzij onze behandeling kreeg hij zijn angst zodanig onder controle, dat hij na een tijdje weer hier beneden piano zat te spelen. Fantastisch. Ik word ook blij van een goed gesprek: wanneer ik met een cliënt kan lachen, maar het op een ander moment ook over een serieus onderwerp als euthanasie kan hebben. Als ik mooi contact heb gehad, ga ik aan het einde van de dag tevreden naar huis.”

* Een zorgprogramma binnen GGZ Delfland geeft het totaalaanbod weer van behandelmodules, die voor een cliënt met een bepaalde psychische stoornis beschikbaar is. Deze behandelmodules zijn daarnaast vertaald in routes, de zogenaamde zorgpaden, waarin de behandeling van cliënten met een bepaalde zorgzwaarte wordt beschreven. De addenda bevatten aanvullende informatie voor specifieke doelgroepen.