Nee, je start niet altijd bij de psycholoog of psychiater

In strijd tegen de wachtlijsten richtte GGZ Delfland in 2019 het behandeltraject anders in. Het idee? Behandelcoaches werken eerst met een cliënt aan leefstijl, zodat de psycholoog of psychiater zich daarna kan richten op de psychische klachten. Of de individueel trajectbegeleider komt in beeld als er problemen zijn met werk, schulden of huisvesting. De coach en begeleider zijn inmiddels niet meer weg te denken bij GGZ Delfland. Wat doen ze precies?

Eerst leefstijl

“Als iemand slecht slaapt, weinig mensen ziet of niet naar buiten durft, heeft dat invloed op de psychische klachten”, vertelt behandelcoach Melinda Aukema. “Dus daar moet je iets mee. Anders slaat een behandeling niet aan of is er kans op terugval. Daarom is er bij GGZ Delfland altijd aandacht geweest voor leefstijl.” Maar, hoe langer iemand moet wachten op de behandeling, hoe groter zulke problemen kunnen worden. “Daarom hebben we leefstijl en de psychische behandeling losgekoppeld en zijn de behandelcoaches in het leven geroepen.”

Drie intakegesprekken

Melinda richt zich als behandelcoach op de leefstijl en is het eerste aanspreekpunt van een cliënt. “Mijn rol start meteen nadat ons secretariaat een afspraak heeft gemaakt. Ik bel de cliënt om me voor te stellen en eventuele vragen te beantwoorden. Ik stimuleer dat de cliënt een naaste meeneemt en geef uitleg over ons intakeproces. In onze nieuwe Fit op weg-aanpak is de intake uitgebreid naar drie gesprekken en doen de psycholoog en de behandelcoach de gesprekken samen. Het eerste gesprek richt zich op klachten in het hier en nu, het tweede gesprek op de biografie en in het derde gesprek geven we advies over het behandeltraject.”

Behandelcoach laagdrempeliger

Het werkt goed, merkt Melinda, dat zij al zo vroeg bij de besprekingen zit. “In het eerste intakegesprek spreek ik de cliënt ook een tijdje alleen, en voelt een cliënt zich soms vrijer om te praten. Als sociaal-psychiatrisch hulpverlener ben ik minder gericht op de klacht, en meer op het sociaal maatschappelijk leven. Daardoor hoor ik andere verhalen die wel belangrijk kunnen zijn voor de rest van het traject. Dat iemand bijvoorbeeld medicijnen slikt, gestalkt wordt door een ex-partner of eetproblemen heeft. Soms geef ik al tijdens de intakegesprekken uitleg over leefstijl. Als iemand bijvoorbeeld vijftien kopjes koffie per dag drinkt, kan dat lichamelijk hetzelfde gevoel geven als angstklachten.”

Zes Leven op de rit-bijeenkomsten

Na het intakeproces volgt in principe iedere cliënt een leefstijltraject met zes groepsbijeenkomsten van elk twee uur. Die begeleidt Melinda, samen met een collega-behandelcoach. “We noemen het de Leven op de rit-module. Elke bijeenkomst staat er een ander thema centraal: slaap, voeding, beweging, energiemanagement, sociale contacten, plezier en ontspanning. Als je bijvoorbeeld onregelmatig eet, schommelt je bloedsuikerspiegel, wat invloed heeft op je emoties. Als iemand het egoïstisch vindt om iets leuks voor zichzelf te doen, leggen we uit wat egoïsme en altruïsme is. Waar zit je dan op die lijn als je een keer ‘nee’ zegt tegen een ander?”

Zelf invloed

Melinda en haar collega’s helpen cliënten inzicht krijgen in de invloed van goed slapen, lekker bewegen, sociaal contact. Daarnaast leren ze cliënten om doelen te stellen. “Ieder kiest daarin zijn eigen leefstijlthema dat gelinkt is aan de klachten. In kleine, haalbare stapjes. Als je bijvoorbeeld nooit beweegt en je wilt dan elke dag naar de sportschool, maken we het doel reëler, en bouwen we per bijeenkomst op.” Cliënten zijn blij met deze praktische, concrete aanpak, merkt Melinda. “Het geeft ze het gevoel dat ze zelf invloed kunnen hebben op hoe ze zich voelen. Het is ook zo tof om te zien als het ‘klikt’. Dat iemand zelf ontdekt: ‘Als ik eerder mijn pyjama aantrek, ga ik rustiger de nacht in’.”

Maatschappelijke problemen

Als uit de intakegesprekken blijkt dat er ook maatschappelijke problemen zijn, zoals met huisvesting, werk of schulden, dan komt Marloes van der Valk in beeld. Zij is individueel trajectbegeleider bij Doel Delfland en weet de weg naar de juiste instanties, zoals voor schuldhulpverlening of re-integratie. “Ik ken de regels en weet welke hulp er is. Als je psychische problemen hebt, heb je vaak al genoeg aan jezelf. Maar dat wil niet zeggen dat de administratieve chaos, huurachterstanden of de problemen op het werk vanzelf verdwijnen. En als je er niets aan doet, heeft het invloed op het mentale welzijn.” Marloes maakt zorgen concreet en problemen behapbaar. “Samen met de cliënt zoek ik de juiste hulp of oplossingen voor het probleem.”

Gelijkwaardig in het team

De begeleiding van Marloes is niet nieuw, maar werd voorheen ad hoc ingeschakeld, als de behandelaar eraan dacht. Nu wordt zij structureel vanaf het begin van de behandeling ingeschakeld en zit ze dagelijks bij de multidisciplinaire overleggen op de poli, samen met de psycholoog en behandelcoach. “Hierin bespreken we de intakes en de voortgang van de cliënten bij de Leven op de rit-module. Ieder kijkt vanuit zijn eigen expertise en hoort iets anders van een cliënt, waardoor je een completer beeld krijgt. We houden elkaar scherp, leren veel van elkaar en schakelen elkaar dus ook eerder in. Want maatschappelijke problemen staan niet altijd op de voorgrond, maar komen toch best vaak voor.” Meestal loopt de begeleiding van Marloes parallel aan de behandeling. Soms gaat zij voor. “Ik heb bijvoorbeeld een vrouw begeleid die dakloos dreigde te raken. Dat overschaduwde alles. Dus heb ik eerst samen met deze cliënt het woningprobleem aangepakt.”

Korter in behandeling

De Fit op weg-aanpak loopt zo’n twee jaar en de resultaten zijn goed. Zo positief dat ook de zorgverzekeraar enthousiast is en GGZ Delfland de werkwijze sinds 2021 uitbreidt van Spijkenisse naar Schiedam, Naaldwijk en Delft. Marloes en Melinda delen hun ervaringen en denken mee bij het opstarten van de nieuwe teams. “Dat kost tijd, maar het helpt dat onze ervaringen positief zijn. Behandelaren merken dat cliënten beter weten wat het is om met doelen te werken. Ze starten stabieler met de behandeling, en zijn gemotiveerder. En dat is natuurlijk ook een belangrijk doel: dat de behandeling beter aanslaat, de cliënt sneller uitstroomt en de wachtlijsten daardoor ook kunnen verkorten. Er zijn zelfs cliënten die na de Leven op de rit-module geen behandeling meer nodig hebben. Dat zijn geen grote aantallen, maar het bestaat wel!”