‘Je ziet sommige cliënten in een paar weken echt opknappen’

Een paar jaar geleden was magnetische stimulatie (rTMS) nog een vrij nieuwe behandeling bij een depressie. Inmiddels heeft deze behandeling terrein gewonnen en staat rTMS sinds 2024 als derde behandeloptie in de herziene depressierichtlijn. Verpleegkundig specialist Hylke Korf is één van de vijf enthousiaste rTMS-professionals die binnen GGZ Delfland is opgeleid en ziet dat het werkt.

rTMS activeert hersencellen 

Hylke start met een uitleg. Veel mensen hebben nog nooit gehoord van rTMS, of voluit: repetitieve transcraniële magnetische stimulatie. ‘Bij deze magnetische stimulatie geef je met een apparaat dicht bij het hoofd magnetische pulsen aan de hersenen, waarmee je hersencellen activeert. Uit onderzoek blijkt dat de hersenactiviteit bij mensen met een depressie lager is. Met rTMS brengen we in een specifiek hersengebied een kleine elektrische golf op gang, waarna deze ook andere hersengebieden activeert.’ 

Vermindering depressieve klachten

En het werkt. Niet voor iedereen, maar zeker de helft van de cliënten reageert goed op de behandeling. ‘We meten het effect van de behandeling met een Hamilton-depressieschaal, aan het begin, halverwege en aan het einde van de behandeling. Meestal merken we na 10 tot 15 (van de in totaal 30) sessies of het aanslaat. We zien dat gemiddeld 55 procent van de cliënten reageert op de behandeling en dat bij ongeveer 35 procent de klachten zelfs helemaal weggaan. Het effect wordt groter als je rTMS combineert met medicatie of therapie. Wij bieden de sessies daarom vaak aan in combinatie met ACT, acceptance & commitment therapie, die gericht is op het aanvaarden van klachten. Bij een combinatie met therapie zien we dat 66 procent goed reageert en bij 56 procent van de cliënten de klachten verminderen.’

Herziene depressierichtlijn

Het is dus niet voor niets dat zorgverzekeraars en de vereniging voor psychiatrie de behandeling al sinds 2020 erkennen en dat GGZ Delfland in 2021 besloot een eigen apparaat aan te schaffen. ‘Een recente ontwikkeling is dat rTMS in de herziene depressierichtlijn eerder wordt genoemd als behandeloptie bij een depressie. Het is optie nummer 3. Dat betekent dat je eerst voor een antidepressivum en/of psychotherapie kiest of twee antidepressiva. Als deze niet aanslaan óf als er teveel bijwerkingen zijn, kun je voor rTMS kiezen.’ 

Een voordeel van rTMS is dat er maar milde bijwerkingen zijn die meestal kort duren en weer wegtrekken, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, soms wat duizeligheid of misselijkheid. ‘Bij een antidepressivum kunnen mensen ook bijwerkingen krijgen als libidoverlies, angsten of zweten en kunnen de klachten in het begin soms erger worden. Dat heb je met rTMS niet. Voor mensen die gevoelig zijn voor medicatie kan het dus best een goed alternatief zijn.’ 

Uitbreiding rTMS-team

Inmiddels zijn er binnen GGZ Delfland vijf rTMS-professionals opgeleid. Hylke doet de behandelingen sinds een jaar naast zijn werk als verpleegkundig specialist bij het mobiel behandelteam voor mensen met een stemmings-, angst- of persoonlijkheidsstoornis. ‘Ik werd bij een sessie betrokken voor een van mijn cliënten. In het begin dacht ik: nou, ik moet het nog maar eens zien. Maar je ziet sommige cliënten in een paar weken echt opknappen. Zo ben ik erin gerold en heb ik me er verder in verdiept en ontwikkeld. Samen met gezondheidszorgpsycholoog Anouk Breunese hebben we het team verder uitgebreid met drie sociaal psychiatrisch verpleegkundigen. Dat werkt prettiger, want een cliënt moet minimaal twee keer per week een sessie van een half uur krijgen om effect te realiseren. Nu is er altijd wel iemand die de behandeling kan geven.’

Groot onderzoek bij bipolaire stoornissen

Voor de toekomst verwacht Hylke dat er nog verder onderzoek wordt gedaan naar de werking van rTMS op de langere termijn. ‘We vermoeden nu dat de klachten bij een derde van de cliënten wegblijft, bij een deel komen de depressieve klachten terug, wat we ook zien bij andere vormen van behandeling. Misschien werkt een onderhoudssessie voldoende, maar daar willen we dus meer over weten.’ Daarnaast doet het bipolaire expertiseteam van GGZ Delfland, samen met Maastricht UMC, Radboudumc en PsyQ, mee aan een groot onderzoek naar de werking van rTMS bij mensen met een bipolaire depressie (T-BIDE). ‘Het vervelende is dat we deze cliënten niet zomaar kunnen behandelen met antidepressiva, omdat ze daardoor manisch kunnen worden. Dus vallen er behandelopties af. In dit onderzoek krijgen cliënten rTMS naast hun behandeling óf ze krijgen een placebo. Dat is hetzelfde apparaat, met hetzelfde (hard tikkende) geluid, maar zonder dat het een magnetisch veld creëert. Dit onderzoek is een mooie kans, waaruit hopelijk blijkt dat ook voor deze cliënten rTMS een goede behandeloptie is.’