Wat doet een klinisch psycholoog bij GGZ Delfland?

Ook in de wereld van morgen willen we de beste geestelijke gezondheidszorg bieden. Dat wordt een uitdaging als je naar de schaarste op de arbeidsmarkt kijkt. Maar niet als je luistert naar de enthousiaste verhalen van klinisch psychologen Marga Boorsma en Larisa Vakoulsky. Ze vertellen over de liefde voor hun vak, over het doorgeven van kennis én de ambities die ze hebben op hun eigen terrein: het verbeteren van de overgang van jeugd- naar volwassenzorg (Marga) en de opzet van intensieve poliklinische schematherapie voor volwassenen (Larisa).

Cursus systeemtherapie

Het interview met Marga Boorsma past net tussen de bedrijven door. “Ik had gisteren samen met collega’s een cursus systeemtherapie voor jongeren met de eetstoornis anorexia nervosa. Dat is een heel uitdagende doelgroep, waar de rol van de ouders, het systeem, ongelofelijk belangrijk is. Eten is het medicijn, terwijl deze meiden eten uit angst juist vermijden. Ouders moeten de regie op zo’n moment overnemen. Ik ben er trots op dat we op onze poli jeugd een intensief programma voor deze doelgroep hebben opgezet. En dat we met en van elkaar blijven leren.” Marga vindt het illustratief voor wat er mogelijk is bij GGZ Delfland. “Als je inhoudelijk kunt onderbouwen waarom een cursus of behandelaanbod belangrijk is, krijg je van het management de kans om dat te ontwikkelen. Zo hebben collega’s bij Jeugd de laatste tien jaar het thema hechting nadrukkelijker een plek gegeven in onze werkwijze en ons behandelaanbod. Hechting, weten we, is essentieel voor de ontwikkeling en het psychisch welzijn van kinderen en jongeren, en dit patroon zet zich voort in de volwassenheid.”

Behandelen en opleiden

Marga werkt inmiddels 19 jaar op de afdeling jeugd in Delft. Ze groeide van gezondheidszorgpsycholoog naar klinisch psycholoog/psychotherapeut, is supervisor cognitieve gedragstherapeut en al jaren praktijkopleider. Een hele waslijst, erkent ze lachend. “Ik ben nogal een ‘alleseter’, en misschien ook wel een beetje een bemoeial. Maar ik werk fulltime en dan vind ik het prettig om de patiëntenzorg af te wisselen met supervisie en de praktijkbegeleiding aan psychologen binnen GGZ Delfland die een vervolgopleiding doen. Ik vind het ontzettend leuk om te zien hoe jonge psychologen zich ontwikkelen en hun plek vinden binnen de organisatie. En om betrokken te zijn bij het wetenschappelijk onderzoek dat de klinisch psychologen doen voor hun opleiding. Sinds vorig jaar ben ik daarom ook vervangend P-opleider geworden. Dat is degene die binnen GGZ Delfland verantwoordelijk is voor het beleid en de invulling van de opleidingen op het gebied van psychologie.”

Van stagiair naar klinisch psycholoog

Larisa is zo’n psycholoog die als stagiair bij GGZ Delfland binnenkwam en in een paar jaar doorstoomde naar klinisch psycholoog op de polikliniek voor volwassenen. “Ik houd ervan om me te ontwikkelen. Daar komt bij dat ik bij GGZ Delfland ook altijd de kans heb gekregen. Er zijn veel opleidingsplekken, en er heerst een sfeer van ‘blijven leren’. Je kunt altijd bij een collega binnenlopen als je twijfelt. En we organiseren regelmatig intervisiebijeenkomsten, waarin we als klinisch psychologen onze kennis uitwisselen. Ik denk dat ons vak dat ook van ons vraagt. Het zijn complexe problemen waarmee cliënten bij ons aankloppen. En er wordt nog altijd zoveel ontdekt. Behandelingen als EMDR of de toepassing van virtual reality zijn bijvoorbeeld nog relatief nieuw.”

Snel schakelen als klinisch psycholoog

Het leuke aan de functie van klinisch psycholoog vindt Larisa de diversiteit. “Als gezondheidszorgpsycholoog vervulde ik ook al een regiefunctie, maar lag de focus nog vooral op de behandeling. Als klinisch psycholoog zet ik de grote lijnen uit van de behandeling. Ik sluit aan bij de intake, doe de indicatiestelling, zit het multidisciplinair overleg voor, zoals ook een psychiater doet. Daarnaast ben ik praktijkopleider en geef ik net als Marga supervisie aan collega’s van andere afdelingen, maar dan op het gebied van schematherapie. Dat is een behandeling waarin een cliënt onderliggende gedachte- en gedragspatronen leert herkennen en deze door rollenspellen en imaginaties leert doorbreken. Wat ik mooi vind, is dat hoe verder ik leer hoe ingewikkelder de vragen zijn die ik krijg. Het geeft mij voldoening als de behandeling dan toch aanslaat. Dat cliënten goed herstellen en het leven beter aankunnen.”

Blijven ontwikkelen

Zelfs nu, als klinisch psycholoog, staat de ontwikkeling van Larisa en Marga niet stil. Ze zijn beide afgelopen jaar gestart met de interne leergang Leidende Professional in de zorg. Larisa: “In deze leergang kies je een zorgaanbod dat je wilt onderzoeken of opzetten. Je krijgt ondersteuning in leidinggeven en projectmanagement, en toetst bijvoorbeeld ook of het idee financieel haalbaar is en de zorg verbetert.” Marga heeft er al veel mooi initiatieven uit zien ontstaan, zoals de ‘Theraplay Turboweken’, een specifieke speltherapie om de hechtingsrelatie tussen ouders en jonge kinderen te versterken. Of de Gezinspoli die naast de kinderen ook de ouders in zorg kan nemen. “De leergang is een interessante aanvulling op de competenties van klinisch psychologen. Maar ook zijn er volop mogelijkheden voor klinisch psychologen om deel te nemen aan wetenschappelijk onderzoek. Er lopen verschillende onderzoekslijnen, bijvoorbeeld naar het gebruik van virtual reality.”

Liefde voor schematherapie

Larisa koos in de leerlang voor het opzetten van intensieve poliklinische schematherapie voor volwassenen, de ambulante poli plus. “Ik geef graag schematherapie en weet dat het tot goede resultaten leidt bij het doorbreken van hardnekkige ingesleten patronen. Patronen waardoor ongezond gedrag kan ontstaan, stemmingswisselingen, impulsiviteit of destructief gedrag. Alleen merkten we dat een deel van onze cliënten met complexe persoonlijkheidsproblematiek niet voldoende heeft aan het wekelijkse contact. Ze vallen uit of raken tussentijds in crisis."

Intensieve polikliniek

In de ambulante poli plus krijgen cliënten wekelijks groepstherapie en een individuele behandeling van een psycholoog of de behandelcoach, met daarnaast eens per drie weken systeemtherapie. “We staan met een groter team om de patiënt heen. De behandelcoach verbindt de elementen van de psychotherapie aan de elementen van het dagelijks leven, zoals een gezonde leefstijl en sociaal contact. Daarnaast betrekken we expliciet het systeem bij deze behandeling omdat je de omgeving nodig hebt om hardnekkige patronen te herkennen en doorbreken.” De eerste cliëntengroep is begonnen met de voorbereidende fase en start binnenkort met een eerste blok van twaalf weken. “We gaan ervan uit dat de meeste mensen een jaar in de groep zullen blijven, maar willen steeds tussentijds evalueren, zodat we goed kunnen blijven beoordelen of deze aanpak voor een cliënt effectief is.”

Onderzoek naar transitiepsychiatrie

Marga verdiept zich in de uitdagingen van transitiepsychiatrie. “Nu moeten we jongeren, vanwege de organisatorische en financiële knip, bij 18 jaar overhevelen van jeugd- naar volwassenzorg. Maar voor sommige jongeren kan het voor de behandeling en de behandelrelatie beter zijn als we nog een ‘jeugdaanpak’ blijven hanteren, omdat het gezinssysteem bijvoorbeeld nog belangrijk is, of omdat typische jeugdthema’s als autonomie, identiteit of relatievorming de jongere erg bezighouden. Verder weten we dat elke vorm van overdracht een risicovol moment is waarop een jongere kan afhaken. Daarnaast zien we dat veel ernstige psychiatrische aandoeningen zich juist in deze leeftijdsfase voor het eerst openbaren. Op zo’n moment willen we juist dichtbij zijn, de signalen tijdig opvangen en zorg op maat kunnen bieden.”

Luisteren naar jongeren en behandelaren

De wens is logisch, de eventuele uitkomst of oplossing een uitdaging. “Je kunt je voorstellen dat zorg op maat organiseren voor adolescenten, flinke organisatorische consequenties kan hebben. Ik start daarom eerst met onderzoek. Wat vinden jongeren en behandelaren van deze overgangsfase in de zorg? Wat is hun ervaring? Ik wil hun verhalen horen, en vanuit die ervaring adviseren. Dat is een belangrijke les die ik heb geleerd in de overkoepelende rol als klinisch psycholoog. Vroeger was ik geneigd veel zelf te doen. Nu geniet ik ervan dat ik met allerlei collega’s samenwerk die bijvoorbeeld expert zijn in speltherapie of in het werken met de hele kleintjes. En zie ik dat een jongere of het gezin daardoor een keuze heeft. Soms praat een jongere makkelijker met een jongere psycholoog. Soms voelt een ouder zich beter op het gemak bij een behandelaar die zelf ook ouder is. Hoe sluiten we zo goed mogelijk aan bij de cliënt? Daar ben ik nu ook naar op zoek in mijn project.”